ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ: ΠΑΡΤΕ ΠΙΣΩ ΤΩΡΑ ΤΟ ΑΝΤΙΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ
ΧΩΡΙΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ Ο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΟΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ
Μετά από μια αναιμική και προσχηματική δημόσια διαβούλευση, εν μέσω πανδημίας, όπως καταγγέλλει το Δυτικό Μέτωπο, η κυβέρνηση κατέθεσε και φέρνει για ψήφιση στη Βουλή σχέδιο νόμου με τον εύηχο τίτλο: «Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία των Οδηγιών 2018/844 και 2019/692 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και λοιπές διατάξεις». Το σχέδιο νόμου συζητήθηκε στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής και πρόκειται να ακολουθήσει η συζήτηση και η ψηφοφορία στην «ολομέλεια» της Βουλής την ερχόμενη Δευτέρα 4/5 και την Τρίτη 5/5.
Το σχέδιο νόμου, όπως υποστηρίζουν οι υπεύθυνοι του Δυτικού Μετώπου, συνιστά σημαντική υποχώρηση στα θέματα της προστασίας του περιβάλλοντος, τα οποία θυσιάζει στο «βωμό» των επενδύσεων και του ιδεολογήματος της ανάπτυξης, από τις συνέπειες του οποίου δε φαίνεται να έχουν διδαχτεί τίποτα οι εκπρόσωποι της πολιτικής εξουσίας. Μέσα σε όλα τα άλλα το σχέδιο νόμου περιλαμβάνει ένα ξεχωριστό κεφάλαιο με ρυθμίσεις και αλλαγές της νομοθεσίας, στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων, με αρνητικό πρόσημο στις περισσότερες από αυτές.
Το ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ συμμετέχει και στηρίζει ενεργά την καμπάνια των φορέων και συλλογικοτήτων και, στο πλαίσιο αυτό, καλεί στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από τη Βουλή, τη Δευτέρα 4/5, στις 18:00, την ώρα που μέσα στη Βουλή θα συζητιέται το σχέδιο νόμου (παίρνοντας όλα τα αναγκαία μέτρα προφύλαξης)
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
Το σχέδιο νόμου συνιστά σημαντική υποχώρηση στα θέματα της προστασίας του περιβάλλοντος, τα οποία θυσιάζει στο «βωμό» των επενδύσεων και του ιδεολογήματος της ανάπτυξης, από τις συνέπειες του οποίου δε φαίνεται να έχουν διδαχτεί τίποτα οι εκπρόσωποι της πολιτικής εξουσίας. Στο παρόν κείμενο, περιοριζόμαστε να σχολιάσουμε τις βασικές αρνητικές ρυθμίσεις, που περιλαμβάνονται στο κεφάλαιο για τη διαχείριση των αποβλήτων.
Παρατίθεται ο πυρήνας των προβλεπόμενων ρυθμίσεων και ακολουθούν τα σχόλια του Δυτικού Μετώπου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι – Ζητήματα Διαχείρισης Αποβλήτων
Άρθρο 83 – Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων
Παράγραφος 1
Ορίζεται η ισχύς των εθνικού χαρακτήρα σχεδίων διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ) σε δέκα (από έξι) χρόνια, αξιολόγηση τουλάχιστον ανά πενταετία και αναθεώρηση εφόσον απαιτείται.
Παράγραφος 2
Το Εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ) και το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων, εγκρίνονται με Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου και τροποποιούνται από αυτό.
Παράγραφος 3
Το Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) εγκρίνεται από την Περιφέρεια με απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου εντός δύο μηνών από τη γνώμη του Γενικού Γραμματέα Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Σε περίπτωση άπρακτης παρέλευσης της προθεσμίας των δύο (2) μηνών, η έγκριση του ΠΕΣΔΑ γίνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Παράγραφος 4
Για την αντιμετώπιση προβλημάτων που προκύπτουν στη διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) τα οποία οφείλονται σε απρόβλεπτες καταστάσεις που προκαλούν ή ενδέχεται να προκαλέσουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης με κίνδυνο την υποβάθμιση του περιβάλλοντος ή να απειλήσουν τη δημόσια υγεία, και δεν επιδέχονται αναβολή, ο Υπουργός
Περιβάλλοντος και Ενέργειας δύναται, για λόγους δημοσίου συμφέροντος, να λάβει με απόφασή του οποιοδήποτε πρόσφορο μέτρο για την επίλυση του προβλήματος περιλαμβανομένης και της μεταφοράς των Αστικών Στερεών Αποβλήτων σε μία ή περισσότερες νομίμως λειτουργούσες εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων.
Τα ανωτέρω ισχύουν κατ’ αντιστοιχία και για την περίπτωση κατά την οποία εν λειτουργία ΧΥΤΑ έχει κορεστεί ή παύσει με απόφαση του αρμόδιου για τη διαχείρισή του οργάνου, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Σχόλια Δυτικού Μετώπου
– Η παράταση της ισχύος των εθνικών σχεδίων σε δέκα χρόνια, η μη δέσμευση για ουσιαστική διαδικασία αναθεώρησης -ακόμη και στα δέκα χρόνια- και η αοριστία στον τρόπο αξιολόγησης, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα τροποποίησής τους με πράξη του υπουργικού συμβουλίου, υποβαθμίζει το δυναμικό χαρακτήρα που οφείλουν να έχουν και μηδενίζουν τη δυνατότητα συμμετοχής των πολιτών, των φορέων και της τοπικής αυτοδιοίκησης στην επανεξέταση και αναπροσαρμογή τους.
– Ο τρόπος έγκρισης των εθνικών σχεδίων, αλλά και η δυνατότητα ωμής παρέμβασης των υπουργείων εσωτερικών και περιβάλλοντος στην έγκριση των περιφερειακών σχεδίων, προδίδει την πρόθεση απόλυτου ελέγχου του τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων από την εκάστοτε πολιτική εξουσία, με το πρόσχημα της διευκόλυνσης των διαδικασιών.
– Στις περιπτώσεις απρόβλεπτων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, δίνεται η δυνατότητα στον υπουργό, με μια απλή υπουργική απόφαση, να λάβει -κατά παρέκκλιση των προβλέψεων του ισχύοντος ΠΕΣΔΑ- «οποιοδήποτε πρόσφορο μέτρο για την επίλυση του προβλήματος»!!!
Ούτε το τι αποτελεί «απρόβλεπτη κατάσταση έκτακτης ανάγκης» προσδιορίζεται με σαφήνεια, ούτε τα όρια της υπουργικής παρέμβασης καθορίζονται. Αντιθέτως, δίνεται «εν λευκώ» εξουσιοδότηση και νομιμοποιείται η ασυδοσία της εκτελεστικής εξουσίας. Ανοιχτό αφήνεται και το ζήτημα της μεταφοράς αποβλήτων σε άλλη περιφέρεια, επιλογή που αποθαρρύνεται από την ισχύουσα εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία.
– Πουθενά δεν εξηγείται για ποιο λόγο οι έκτακτες καταστάσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται από τον αρμόδιο υπουργό και όχι από τα, κατά το νόμο, αρμόδια όργανα και φορείς. Μήπως, αυτό αποτελεί διευκόλυνση φίλιων περιφερειακών αρχών (για παράδειγμα της Αττικής), που δε θέλουν να επωμιστούν το βάρος επιλογών που έχουν πολιτικό κόστος;
– Η ρύθμιση της παραγράφου 4, πρωτίστως αφορά την περιφέρεια Αττικής, η οποία βρίσκεται, ήδη, σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, με τον υφιστάμενο ΧΥΤΑ Φυλής να έχει κορεστεί και να μην υπάρχει καμία άλλη διαθέσιμη υποδομή ασφαλούς διαχείρισης. Και επειδή είναι προφανές πως οι ρυθμίσεις δεν αφορούν ούτε τοπικά σχέδια, ούτε πράσινα σημεία, έχουμε κάθε λόγο να υποθέσουμε ότι συνδέεται με την απόφαση κατασκευής νέων ΧΥΤΑ και νέας μονάδας επεξεργασίας και καύσης στη Φυλή.
Άρθρο 84 – Τοπικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων
Παράγραφος 1
Η αρμοδιότητα έγκρισης ή τροποποίησης των τοπικών σχεδίων διαχείρισης μεταφέρεται από τα δημοτικά συμβούλια, στις επιτροπές ποιότητας ζωής (όπου υπάρχουν).
Παράγραφος 2
Γίνεται αναγκαστική προσαρμογή των χρονικών ορίων, εντός των οποίων πρέπει να υλοποιηθούν συγκεκριμένοι ποσοτικοί στόχοι για την προδιαλογή αποβλήτων και προστίθενται συγκεκριμένα μέτρα για τις υποχρεώσεις μιας σειράς παραγωγών τους.
Σχόλια Δυτικού Μετώπου
– Και στην περίπτωση των τοπικών σχεδίων διαχείρισης εκδηλώνεται η πρόθεση αφαίρεσης σημαντικών αρμοδιοτήτων από τα συλλογικά όργανα και μεταφορά τους σε όργανα πιο κλειστά, ελεγχόμενα και χωρίς ουσιαστική πρόσβαση των πολιτών.
– Για μια ακόμη φορά μετατίθεται η υλοποίηση βασικών στόχων προδιαλογής. Προκειμένου να διασκεδαστούν οι εντυπώσεις, παρατίθενται μια σειρά από υποχρεώσεις, οι οποίες δεν μπορούν να συγκαλύψουν την απουσία αποτελεσματικών προγραμμάτων προδιαλογής βιοαποβλήτων και υλοποίησης των αναγκαίων αποκεντρωμένων δημοτικών ή διαδημοτικών υποδομών. Στην Αττική αυτή η επιλογή εκφράζεται με επικοινωνιακές παρεμβάσεις της διοίκησης και με την επιδίωξη της μετατροπής της μονάδας επεξεργασίας (ΕΜΑΚ) στη Φυλή στον κύριο -αν όχι στον αποκλειστικό- υποδοχέα των βιοαποβλήτων της Αττικής (200.000 τόνους/χρόνο).
Άρθρο 85 – Έκδοση αδειών
Παράγραφος 1
Διατηρείται η υποχρέωση λήψης σχετικής άδειας για τη μεταφορά επικίνδυνων αποβλήτων, ενώ η ίδια υποχρέωση παύει να υφίσταται για τα μη επικίνδυνα απόβλητα. Σε αντιστάθμιση της απαλλαγή, στη δεύτερη περίπτωση, καθιερώνεται η υποχρέωση εγγραφής στο ηλεκτρονικό μητρώο αποβλήτων (ΗΜΑ) και η ύπαρξη ασφαλιστηρίου συμβολαίου, στο οποίο αναγράφεται ότι η ασφαλιστική κάλυψη αφορά τρίτους και την επαναφορά του περιβάλλοντος στην πρότερη κατάσταση σε περίπτωση ζημιάς, ύψους κατ΄ ελάχιστο εκατό χιλιάδων (100.000) ευρώ ετησίως.
Σχόλιο Δυτικού Μετώπου
Υπάρχει τεράστιο πρόβλημα ιχνηλασιμότητας στη διαχείριση και διάθεση των αποβλήτων. Συνεπώς, η εγγραφή στο ηλεκτρονικό μητρώο αποβλήτων (ΗΜΑ) και η τυπική διασφάλιση ενός ασφαλιστηρίου δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τον ουσιαστικό έλεγχο για τη διαδρομή των αποβλήτων, την ασφαλή μεταφορά τους και τη νόμιμη διάθεσή τους. Η άδεια συλλογής και μεταφοράς αποβλήτων, αν και δεν μπορεί να υποκαταστήσει τα παραπάνω μέτρα, είναι ένα εργαλείο ελέγχου πιθανών παραβατικών συμπεριφορών και κακώς καταργείται.
Άρθρο 92 – Προσωρινή λειτουργία σταθμών μεταφόρτωσης απορριμμάτων
Εγκρίνονται οι θέσεις για την προσωρινή λειτουργία εγκαταστάσεων αστικών υποδομών κοινής ωφέλειας και ειδικότερα Σταθμών Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) σε 22 δήμους της περιφέρειας Αττικής και στο δήμο Ερμιονίδας. Η έγκριση δίνεται για 5 χρόνια και μετά παύει η προσωρινή λειτουργία των ΣΜΑ.
Σχόλια Δυτικού Μετώπου
Πρόκειται για απαράδεκτη ρύθμιση για τους εξής λόγους:
– Σε όλες, σχεδόν, τις περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με αυθαίρετες υποδομές σε δασικές εκτάσεις ή σε περιοχές με χρήσεις γης που δεν τις επιτρέπουν. Κατά συνέπεια η τακτοποίησή τους για ένα μεγάλο -υποτίθεται, μεταβατικό- διάστημα νομιμοποιεί την αυθαιρεσία και λειτουργεί ενθαρρυντικά για την υλοποίηση και αποδοχή και νέων παρεκκλίσεων.
– Η συντήρηση των ΣΜΑ έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη λογική της αποκεντρωμένης διαχείρισης των αποβλήτων, ακόμη και με το υφιστάμενο περιφερειακό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) Αττικής το οποίο προβλέπει: «Επανεξέταση της σκοπιµότητας και επανασχεδιασµός της λειτουργίας των υφιστάμενων και υπό κατασκευή ΣΜΑ, καθώς και των προταθέντων από Τοπικά Σχέδια ∆ιαχείρισης, σε κατεύθυνση τοπικότητας και μείωσης της δυναμικότητάς τους, στα πλαίσια του γενικότερου σχεδίου διαχείρισης των ΑΣΑ και ειδικότερα των εγκαταστάσεων επεξεργασίας συμμείκτων». Κατά την άποψη του Δυτικού Μετώπου, θα έπρεπε σταδιακά να οδηγηθούν σε οριστική κατάργηση.
– Η συνέχιση της λειτουργίας ΣΜΑ στην Αττική συνδέεται αποκλειστικά με τη μεταφορά σύμμεικτων απορριμμάτων σε μεγάλες αποστάσεις και, στην προκειμένη περίπτωση, στην εγκατάσταση της Φυλής. Πρόκειται για επιλογή που λειτουργεί σε βάρος της ανακύκλωσης και της αποκέντρωσης, συντηρεί την κυριαρχία των σύμμεικτων και, κατά συνέπεια, το «έκτρωμα» της Φυλής. Είναι προκλητικό ότι η παύση της «προσωρινής» λειτουργίας του ΣΜΑ δε συνδέεται με την ανάπτυξη της ανάκτησης και της αποκεντρωμένης διαχείρισης, αλλά με την ανεύρεση και αδειοδότηση νέων σημείων χωροθέτησής τους.
– Η λογική της συμπίεσης των σύμμεικτων απορριμμάτων (μία φορά στα απορριμματοφόρα οχήματα και μια δεύτερη φορά στους ΣΜΑ) λειτουργεί σε βάρος, όχι μόνο της προδιαλογής υλικών, αλλά και της μηχανικής διαλογής στις μονάδες επεξεργασίας, με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος του να οδηγείται σε ταφή και το υπόλοιπο να αποτελεί τη βάση για την παραγωγή δευτερογενών καυσίμων.
– Η μαζική συμπίεση σύμμεικτων απορριμμάτων στους ΣΜΑ, συνοδεύεται από αναγκαστική παραγωγή στραγγισμάτων, μέρος των οποίων συχνά ρυπαίνει τους χώρους των ΣΜΑ.
Άρθρο 93 – Διαχείριση των στερεών αποβλήτων στα νησιά
Παράγραφος 3
Δημιουργούνται δύο φορείς διαχείρισης σε Ιόνιο και Νότιο Αιγαίο, ως ειδικοί διαβαθμιδικοί σύνδεσμοι, με τη μορφή ανωνύμων εταιριών και όχι συνδέσμων δήμων.
Σχόλιο Δυτικού Μετώπου
Η επιδίωξη για μετατροπή των φορέων διαχείρισης αποβλήτων, από ΝΠΔΔ σε ΝΠΙΔ, είναι παλιότερη (από την εποχή της συζήτησης του υφιστάμενου εθνικού σχεδιασμού), εξυπηρετεί την ευκολότερη ανάμειξη ιδιωτών στο έργο της διαχείρισης αποβλήτων και δυσκολεύει τον κοινωνικό έλεγχο. Στην προκειμένη περίπτωση, αξιοποιούνται επί μέρους προβλήματα συντονισμού και διαχείρισης για να υλοποιηθεί μια επιλογή, με έντονο το ιδεολογικό κίνητρο.
Άρθρο 94 – Επιτροπή ποιότητας ζωής
Ενισχύεται ο ρόλος της Επιτροπής ποιότητας ζωής στους δήμους, στην οποία ανατίθεται εισηγητικός ρόλος προς το δημοτικό συμβούλιο για μια σειρά κρίσιμων αποφάσεων (προστασίας περιβάλλοντος, χρήσεων γης, πολεοδομίας, κανονιστικών αποφάσεων κ.ά.).
Σχόλιο Δυτικού Μετώπου
Η ρύθμιση καθιερώνει και στους δήμους την αντίστοιχη δυνατότητα που έχουν τα περιφερειακά συμβούλια να μεταφέρουν στις επιτροπές περιβάλλοντος σημαντικές αρμοδιότητες, όπως τη λήψη αποφάσεων ή η εισήγηση για θέματα περιβάλλοντος και διαχείρισης αποβλήτων.
Αντανακλά τη γενικότερη τάση απαξίωσης των οργάνων με μεγαλύτερη συλλογική εκπροσώπηση, τη μεταφορά αρμοδιοτήτων σε πλήρως ελεγχόμενα όργανα και την παρεμπόδιση του κοινωνικού ελέγχου.
